Podatki - podstawowe wiadomości na ich temat

Podatki stanowią fundamentalny element prawidłowego działania większości państw tego świata - dostarczają środków finansowych potrzebnych na realizację wielu zadań publicznych. Podstawową wiedzę na ich temat powinni nabyć wszyscy obywatele Polski. Pozwoli to zrozumieć ważne aspekty życia w społeczeństwie.

Podatki w Polsce - czym są i do czego służą?

Podatki stanowią obowiązkowe świadczenia pieniężne nakładane przez państwo na osoby fizyczne oraz prywatne. Są niezbędne do utrzymania stabilności państwa, czyli zapewnienia pieniędzy potrzebnych do sprawnego realizowania zadań publicznych, m.in. ochrony bezpieczeństwa obywateli (za pomocą służb porządkowych).

Pieniądze pochodzące z podatków służą także do wyrównywania nierówności ekonomicznych w społeczeństwie, regulowania gospodarki oraz spłaty części zadłużenia publicznego. Bywają również doraźnym środkiem pomocy dla osób poszkodowanych w wyniku następstw katastrof naturalnych, m.in. dewastujących powodzi i wichur.

W dużym uproszczeniu można więc stwierdzić, że podatki należy traktować niczym zapasy środków potrzebnych państwu do opłacania działania różnych organów publicznych oraz pokrywania wszystkich istotnych kosztów. Są więc poniekąd tzw. poduszką bezpieczeństwa, możliwą do wykorzystania w razie potrzeby przez wszystkich.

Rodzaje podatków - pośrednie i bezpośrednie

Podatki należy dzielić na kilka typów, a przede wszystkim pośrednie i bezpośrednie. Charakteryzują się one odmiennym zastosowaniem w praktyce.
Podatki bezpośrednie - czyli nakładane bezpośrednio na dochody i zyski osób prywatnych oraz fizycznych - obarczają obciążeniem podatnika bez konieczności przenoszenia go na inne osoby. Chociaż może brzmieć to skomplikowanie, w praktyce oznacza, że są one płacone prosto do urzędu skarbowego, bez przystanków.

Za przykład podatków bezpośrednich służy m.in. PIT (czyli popularny PIT-36 i PIT-11) oraz CIT, a także podatek od nieruchomości. Podatnik zgłasza się do ich rozliczenia samodzielnie, nie płaci ich pośrednio, np. w trakcie wykonywania zakupów spożywczych; musi być w stanie wyliczyć i poznać ich wartość we własnym zakresie.

Podatki pośrednie - czyli nakładane na usługi i towary - obarczają także podatników, ale będących konsumentami. Są zawierane w cenach towarów i przekazywane urzędowi skarbowemu przez sprzedawców; w tym przypadku kupiec nie ma przymusu bezpośredniego kontaktu z fiskusem.

Zilustrować podatki pośrednie są w stanie m.in. VAT, akcyza oraz podatek od gier (związanych z hazardem, m.in. obstawiania wyników rozgrywek sportowych). Cechują się stosunkowo niską widocznością dla podatników, wiele osób - wbrew pozorom - nie wie nawet o ich istnieniu, tudzież nie rozumie mechanizmu działania.

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) - niezwykle ważny

Szczególnie powszechny i ważny podatek stanowi dochodowy od osób fizycznych, czyli PIT (ang. Personal Income Tax). Dotyczy on zarobków osiąganych przez osoby fizyczne:
- pracowników;
- przedsiębiorców;
- uzyskujących zyski finansowe pochodzące z innych źródeł (wyróżnianych szczegółowo w przepisach prawa podatkowego).

W Polsce obowiązują dwie główne stawki podatku PIT:
- 17% - dla nieprzekraczających progu podatkowego;
- 32% - dla przekraczających próg podatkowy.

Warto mieć świadomość tego, że - konkretnie w okresie rozliczeniowym za 2024 rok - wspomniane 32% należy liczyć od nadwyżki kwoty 120 000 zł, czyli osoby zarabiające np. 140 000 zł rocznie zapłacą 17% ze 120 000 zł i 32% z 20 000 zł, znaczy łącznie 26800 zł. To zdecydowanie dobra wiadomość dla wszystkich podatników.

Ulgi i odliczenia

System podatkowy w Polsce przewiduje różne ulgi i odliczenia. Są one w stanie znacznie obniżać kwotę należnego podatku PIT. Do szczególnie popularnych zaliczyć można:
- na dzieci;
- na internet;
- na rehabilitację;
- od darowizny.

Zniżki nie są naliczane automatycznie. Wykorzystanie ich leży w interesie podatnika, a nie urzędu skarbowego; nie da się ich zgłaszać wstecznie, więc w zakresie możliwości ich użycia obywatele zdecydowanie powinni trzymać rękę na pulsie.

Rola podatków w finansowaniu sektora publicznego

Wiele ciekawości wzbudza w podatnikach temat tego, do czego używane są ich podatki konkretnie. Otóż do niemalże wszystkiego. Obywatele Polski powinni zapoznać się z ogromem codziennych wydatków państwa.

Pieniądze z podatków są przeznaczane na utrzymywanie uczelni i placówek oświatowych, także finansowanie stypendiów i szkoleń dla nauczycieli. Część środków przeznacza się na budowy nowych szkół i modernizację istniejących obiektów. To właśnie dzięki nim bezpłatnie edukować się na terenie Polscy mogą wszyscy.

Są także pożytkowane w ramach finansowania szpitali oraz wszystkich innych placówek medycznych, również zakupu sprzętu i leków oraz opłacania ważnych badań naukowych. Niekiedy są zużywane też do realizowania programów profilaktycznych oraz kampanii zdrowotnych. Oprócz tego, umożliwiają istnienie NFZ.

Z pieniędzy podatników uiszcza się wypłaty dla pracowników służb porządkowych (w tym cenionych przez wszystkich strażaków), także należności spowodowanych koniecznością modernizowania systemów alarmowych i budowy zbiorników retencyjnych oraz wałów przeciwpowodziowych. Służą więc utrzymaniu bezpieczeństwa.

System podatkowy w Polsce - o czym koniecznie trzeba wiedzieć?

Obywatele Polski muszą wiedzieć, że system podatkowy podlega ciągłym zmianom - mającym na celu dostosowanie go do zmieniających się warunków gospodarczych oraz społecznych. Oznacza to, że zdobytą wiedzę w zakresie podatków należy regularnie odświeżać raz na kilka lat (w celu pozostania na bieżąco).

Oprócz tego, przydatna może okazać się wiedza o tym, że za egzekwowanie przepisów podatkowych, pobór podatków i kontrolę podatników odpowiedzialne są Ministerstwo Finansów, Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) oraz lokalne urzędy skarbowe. Również o fakcie tego, że PIT da się rozliczyć i wysłać wyłącznie internetowo.

Poprawne zrozumienie istotnych zasad systemu podatkowego oraz roli podatków w gospodarce można uznać za kluczowe dla każdego obywatela, ponieważ pozwala zrozumieć sposób działania państwa oraz jego potrzeby finansowe.